La lista Falciani y las haciendas de Hego Euskal Herria
Herve Falciani, técnico informático del banco HSBC en
Ginebra, recopiló entre 2006 y 2008 información sobre las personas que
tenían cuentas en dicho banco.
Trató de informar a las autoridades de Suiza sobre las evidencias de fraude fiscal cometido
por miles de personas o empresas de la Unión Europea. Suiza hizo caso
omiso, y Falciani huyó a Francia. En 2009 el gobierno de Francia se hizo
con una lista en la que había 130.000 nombres de potenciales
defraudadores (24.000 de la Unión Europea).
La lista Falciani fue entregada
a las autoridades del estado español a principios de 2010. Y el
gobierno español las trasladó a las haciendas forales de Araba, Bizkaia,
Gipuzkoa y Navarra; más de 150 contribuyentes de la CAPV, y se desconoce la cifra oficial de Navarra.
Las haciendas (tanto en el
estado español como en Euskal Herria) dieron un tratamiento privilegiado
a quienes habían evadido impuestos:
-
Solo les obligaron a regularizar los impuestos (IRPF y, en su caso, Impuesto sobre Patrimonio) de los cuatro años anteriores.
-
El efecto en el IRPF fue solo declarar los intereses obtenidos, más el recargo correspondiente (algo realmente barato).
-
La regularización de impuestos se hizo ofreciéndoles hacerlo de forma “voluntaria”, sin abrir ninguna inspección fiscal, sin sanción y sin instar ningún tipo de delito fiscal. Además, se aceptó que el HSBC dijese en todos los casos que esos fondos llevaban más de cuatro años en el banco y, en consecuencia, la prescripción de cualquier posible fraude producido por no haber declarado el origen de dichos fondos.
Por tanto, las haciendas de
Araba, Bizkaia, Gipuzkoa y Navarra tuvieron un comportamiento claramente
inmoral y muy comprensivo con quienes habían evadido sus impuestos a
través de esas cuentas ocultas en Suiza. El sindicato de inspectores de
Hacienda recurrió las instrucciones dadas por la hacienda estatal
renunciando a abrir inspecciones fiscales. Actualmente, la Audiencia de
Madrid está investigando los presuntos delitos cometidos por los
responsables de esa hacienda estatal. No existe investigación alguna en
Euskal Herria, pero la actuación de las haciendas vascas fue exactamente
la misma que la del estado español.
Pero este trato favorable no
acaba aquí. Cuando las haciendas recibieron la lista Falciani, la
legalidad amparaba las declaraciones “voluntarias” para aflorar
capitales ocultos. Se podía regularizar la situación a bajo precio. Es
lo que pasó. En 2012 el Gobierno español procedió a aprobar la
denominada “amnistía fiscal”. Según la misma, se permitía aflorar
capital ese año regularizando la situación pagando un 10% del mismo
(realmente, más que lo que se pagó en las regularizaciones de la lista
del HSBC). Fue una medida justamente criticada, ya que suponía dar carta
de naturaleza al fraude fiscal. De hecho, los Diputados Generales de
Bizkaia y Gipuzkoa, y la presidenta de Navarra (Jose Luis Bilbao, Martín
Garitano y Yolanda Barcina) se significaron públicamente para decir que
en sus territorios no se iba a aplicar esa amnistía fiscal.
Pero la amnistía fiscal de
Montoro, aplicada también en Araba, suponía que a partir de 2012 todo
capital que aflorase se consideraría incremento patrimonial producido en
los últimos años. Es decir que, de repetirse lo de la lista Falciani,
habría que pagar impuestos por todo el capital, no solo por los
intereses. Eso es lo que marca la normativa en el estado español y en
Araba. Sin embargo, en Bizkaia, Gipuzkoa y Navarra se mantiene la
posibilidad de regularizar voluntariamente a precio de saldo. Por tanto,
la normativa aplicada en la mayor parte de Euskal Herria es más laxa y
favorable a los defraudadores.
Lo ocurrido con la lista del
HSBC es solo la punta del iceberg. Los gobiernos actúan con una gran
hipocresía. Sin su colaboración estas cosas no pasarían. Existen
alternativas, medidas concretas, como las que propone ELA en su último
informe sobre la fiscalidad, para acabar con la opacidad y los paraísos
fiscales.
El gobierno Zapatero fue el que
renunció en el estado español a las inspecciones fiscales de la lista
Falciani. En Navarra, UPN. En Araba gobernaba el PP. Y en Bizkaia y en
Gipuzkoa, el PNV (en Gipuzkoa con Hamaikabat en ese momento). Las
actuales haciendas de Navarra, Bizkaia y Gipuzkoa (gobernadas por UPN,
PNV y Bildu, respectivamente) han renunciado a endurecer el tratamiento a
los defraudadores. Constatamos que, a la hora de la verdad, existe una
enorme complacencia institucional, que explica el escaso o nulo impulso
que se da a la lucha contra el fraude fiscal. ELA lleva mucho tiempo
demandando una voluntad política que brilla por su ausencia. El fraude
fiscal resta miles de millones de euros al año a las haciendas vascas.
Atajarlo debería ser una prioridad. El trato privilegiado que se da a
quienes defraudan choca con la propaganda y los continuos mensajes que
relacionan fraude con prestaciones sociales, con la única intención de
justificar nuevos recortes.
No se conocen los nombres
vascos de la lista Falciani. Es otro ejemplo de la opacidad con la que
actúan habitualmente las haciendas vascas. Hay interés en ocultar la
realidad de lo que pasa en la fiscalidad para eludir el debate de fondo
sobre el modelo de sociedad. No son
de extrañar las puertas giratorias que existen, también en Euskal
Herria, entre las empresas, los gobiernos (incluidos los departamentos
de Hacienda) y la patronal. Se protegen entre ellos.
Mikel Noval
Gabinete de Estudios de ELA
Falciani zerrenda eta Hego Euskal Herriko Ogasunak
Herve Falcianik, Genevako HSBC bankuko
informatika-teknikariak, bankuan kontuak zituztenei buruzko argibideak
bildu zituen 2006 eta 2008 urte bitartean.
Informazioa
Suitzako agintariei ematen saiatu zen, Europako Batasuneko milaka
pertsonak eta enpresak iruzur fiskala egitearen ebidentziak zeudelakoan. Suitzak ez zion jaramonik egin, eta Falcianik Frantziara ihes egin zuen. 2009.
urtean eskuratu zuen zerrenda Frantziako gobernuak, eta 130.000 ustezko
iruzurgile zeuden, haietatik 24.000 Europako Batasunekoak.
Falciani zerrenda 2010eko
hasieran pasatu zieten estatu espainoleko agintariei. Eta Espainiako
Gobernuak, bere aldetik, helarazi zien Arabako, Bizkaiko, Gipuzkoako eta
Nafarroako foru-ogasunei. 150etik gora EAEkoak ziren, eta Nafarroako kopuru zehatza ez da ezagutzen.
Ogasunek (bai estatu espainolean, bai Euskal Herrian) abantailazko tratua eman zieten zergak ordaindu ez zituztenei:
-
Aurreko lau urteetako zergak erregularizatzera behartu zituzten, besterik ez. PFEZ eta, izatekotan, Ondarearen gaineko Zerga.
-
PFEZaren gainean izan zuen eragina interesak deklaratzea zen, eta zegokion gainkargua (benetan merkea).
-
Zergen erregularizazio hori, gainera, “borondatez” egitea eskaini zieten, inolako ikuskapen fiskalik ireki gabe, zehapenik gabe, eta delitu fiskalik egin denik jo gabe. Horrez gain, HSBCk funts horiek bankuan lau urtez baino gehiagoz egonak zirela kasu guztietan esatea ontzat eman zen. Beraz, funts horien jatorria ez deklaratzeagatik egon zitekeen iruzurra preskribaturik zegoen.
Beraz, Arabako, Bizkaiko,
Gipuzkoako eta Nafarroako ogasunek izan zuten jokabidea immorala bezain
ulerkorregia izan zen Suitzako kontu ezkutuetan zergak saihestu
zituztenekiko. Ogasuneko
ikuskarien sindikatuak errekurritu zituen estatuko ogasunaren
jarraibideak, ikuskapen fiskalak irekitzeari uko egitekoak. Orain Madrilgo Audientzia ikertzen ari da, ea estatuko ogasuneko arduradunek delituzko jokabidea izan ote duten. Euskal Herrian, ostera, ez da ikuskapenik egin; nahiz eta euskal ogasunen jokabidea estatu espainolekoaren berbera izan.
Baina mesedezko tratua ez da hor bukatu. Ogasunek Falciani zerrenda jaso zuten garaian, zilegi zen ezkutuko kapitalak azaleratzeko borondatezko aitorpenak egitea. Egoera merke-merke erregularizatzeko aukera zegoen. Eta hori gertatu zen. 2012an Espainiako Gobernuak amnistia fiskala onetsi zuen. Horren
arabera, urte hartan zilegi zen kapitala azaleratzea, eta %10
ordaintzearen truke egoera erregularizatzea (HSBCren zerrendaren
erregularizazioan ordaindu zena baino gehiago). Neurri hura arrazoi osoz kritikatu zen, iruzur fiskalari erabateko eskua ematea baitzen. Hain
zuzen ere, Bizkaiko eta Gipuzkoako ahaldun nagusiak eta Nafarroako
lehendakaria (Jose Luis Bilbao, Martin Garitano eta Yolanda Barcina)
jendaurrean agertu ziren amnistia fiskal hori hemengo lurraldeetan ez
zela aplikatuko aldarrikatzeko.
Baina Montororen amnistia
fiskalaren arabera —Araban ere aplikatu zena— 2012tik aurrera
azaleratuko zen kapital oro azken urteotan sorturiko
ondare-gehikuntzatzat hartuko zen. Hau da, Falciani zerrendakoa errepikatuz gero, kapital osoagatik ordaindu beharko ziren zergak, eta ez bakarrik interesengatik. Hori diote arauek estatu espainolean eta Araban. Hala ere, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan merkealdiko prezioan erregularizatzeko aukerari eutsi diote. Beraz, Euskal Herriko zatirik handienean aplikatzen den araua zabalagoa eta iruzurgileen aldekoagoa da.
HSBCren zerrendarekin gertaturikoa izozmendiaren tontorra baino ez da. Gobernuek itxurakeria handiz jokatzen dute. Haien laguntzarik gabe horrelako gauzak ez ziren gertatuko. Alternatibak
eta neurri zehatzak badaude, ELAk bere azken fiskalitateari buruzko
txostenean proposatzen dituenak bezalakoak, iluntzaletasuna eta paradisu
fiskalak alboratzeko.
Estatu espainolean Zapatero gobernuak uko egin zion Falciani zerrendaren inguruan ikuskapen fiskalak egiteari. Nafarroan UPNk. Araban PP zegoen agintean. Bizkaian eta Gipuzkoan EAJ zegoen (Gipuzkoan garai hartan Hamaikabatekin). Nafarroako,
Bizkaiko eta Gipuzkoako oraingo ogasunek (hurrenez hurren UPN, EAJ eta
Bildu buru dutela) uko egin diote iruzurgileentzako trataera
gogortzeari. Benetako orduan,
argi dago erakundeek onarpen zabala erakusten dutela, eta horregatik ez
dute gogoz bultzatzen iruzur fiskalaren aurkako borroka. ELAk borondate politiko irmoagoa eskatu izan du aspalditik, baina haren ezak distira egiten du. Iruzur fiskalak milaka milioi euro kentzen die euskal ogasunei. Horri bidea moztea lehentasunezkoa izan beharko litzateke. Iruzurgileei
ematen zaien aparteko trataera kontrajarrita dago propaganda eta
etengabeko mezuekin, iruzurra gizarte-prestazioen aurka doala
diotenekin. Horren azpian dagoen asmo bakarra murrizketa berriak
zuritzea da.
Falciani zerrendaren euskal izenak ez dira ezagutzera eman. Euskal ogasunen ohiko iluntzaletasunaren beste adibide bat da. Fiskalitatean
zer gertatzen den ezkutatzeko interesa badago, gizartearen ereduaren
gainean sortuko zen funtsezko eztabaida saihestearren. Ez
da harritzekoa ate birakariak egotea, Euskal Herrian ere bai, enpresen,
gobernuen (ogasun-sailak ere barne) eta patronalaren artean. Elkar babesten dute.
Mikel Noval
ELAren arlo sozialeko arduraduna.